>> Người Việt đang tự đầu độc nhau (Bài 1)

Năng lượng Mới số 311

Dẫn đầu châu Á

Theo phân tích của WHO, trong số hơn 7 triệu người chết vì ô nhiễm không khí năm 2012, có 4,3 triệu người chết do ô nhiễm không khí trong nhà, 3,7 triệu người chết vì ô nhiễm ngoài trời. Nhiều người phải chịu chung cả 2 nguồn ô nhiễm này nên WHO đã thống kê chung số người tử vong vì ô nhiễm khoảng 7 triệu người. Riêng khu vực châu Á bao gồm: Ấn Độ, Trung Quốc, Philipines, Indonesia, Việt Nam… số người chết đã chiếm 5,1 triệu người. Trong đó, 3,3 triệu người chết vì các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí trong nhà, 2,6 triệu người chết vì ô nhiễm ngoài trời. Trung Quốc chiếm tỷ lệ lớn nhất khi có 500 nghìn người chết mỗi năm. Còn ở Hà Nội, theo khảo sát của Sở Y tế Hà Nội, 72% hộ gia đình có người mắc bệnh do ô nhiễm không khí. Đây là tỷ lệ quá cao so với các khu vực khác bởi Hà Nội và TP Hồ Chí Minh được nhận định là hai thành phố ô nhiễm không khí nặng nhất.

Ùn tắc giao thông, cảnh thường thấy ở Hà Nội

Ông Jacques moussafir, chuyên gia người Pháp chuyên cung cấp giải pháp phần mềm tính toán, mô phỏng ô nhiễm môi trường không khí và hỗ trợ dự báo khí tượng khẳng định tại một cuộc hội thảo về cải tạo chất lượng không khí và giao thông đô thị đã khẳng định: “Tại các đô thị lớn ở Việt Nam, ô nhiễm không khí ảnh hưởng tới hoạt động của người dân mọi lúc, mọi nơi, nhất là ở thủ đô Hà Nội. Đây là một trong những thành phố ô nhiễm không chỉ nhất Đông Nam Á mà còn châu Á”. Còn theo một nghiên cứu được công bố tại Diễn đàn Kinh tế thế giới Davos, Việt Nam nằm trong 10 quốc gia có chất lượng không khí thấp nhất và ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe.

Thủ phạm

Nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng ô nhiễm này, không gì khác các chuyên gia môi trường đánh giá: chính là do giao thông đô thị với lưu lượng phương tiện dày đặc, đặc biệt là phương tiện giao thông cá nhân. Lượng phương tiện giao thông ấy thải ra lượng lớn khí độc hại như SO₂, NO₂, CO… và tạo ra bụi khí. Người ta đã thống kê, hiện nay trên toàn quốc đã có 37 triệu xe máy và 2 triệu xe ôtô. Tuy nhiên, đó mới là những xe đã đăng ký, còn những xe chưa đăng ký nhưng vẫn lưu hành thì chưa kể (xe máy). Việt Nam đứng thứ 4 trên thế giới vì số xe máy được sử dụng làm phương tiện. Điều đó đồng nghĩa với việc lượng phát thải khí độc từ phương tiện được coi là chính ở Việt Nam rất… khủng khiếp, khác hẳn với những quốc gia phát triển trên thế giới. Trên cơ sở tiêu chuẩn cho phép của thế giới về đánh giá chất lượng không khí (Air Quality Index- AQI), nếu mức độ sạch của không khí từ 150-200 điểm thì đã bị coi là ô nhiễm, từ 201-300 thì coi là cực kỳ cấp bách, sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người dân. Trong khi đó, tại Việt Nam, cụ thể hai khu vực ô nhiễm nhất là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, chỉ số trong ngày lúc nào cũng ở mức 152-156. Còn vào giờ giao thông cao điểm phải lên tới gần 200 điểm. Ông Jacques Moussafir cho biết, số điểm nói trên cho thấy một trong những tình trạng ô nhiễm là lượng bụi PM10 (bụi khí) cao gấp 4 lần mức khuyến cáo của WHO. Mà bụi PM10 lại là loại hạt vỡ cỡ rất nhỏ, bay lơ lửng trong không khí, có thể xuyên qua các loại khẩu trang để lọt vào và đọng lại trong phổi, gây bệnh về đường hô hấp cho người hít phải.

Trung tâm Quan trắc môi trường, Tổng cục Môi trường Việt Nam lại đưa ra một con số khủng khiếp hơn khi họ đo được tại nhiều trục giao thông lớn như Khuất Duy Tiến, Phạm Hùng, Nguyễn Trãi, Nguyễn Văn Linh… những khu vực đông dân cư, nồng độ bụi thường cao hơn mức cho phép lên đến 11 lần. Chưa kể đến các khí thải như CO, SO₂, NO₂… Ông Jacques Moussafir cảnh báo: “Với mức độ ô nhiễm hiện nay và tốc độ tăng số lượng phương tiện giao thông cá ở mức khoảng 15%/năm đối với xe máy và 10%/ năm đối với ôtô, nồng độ bụi ở Hà Nội sẽ có khả năng tăng lên hơn 200mg/m³, gấp 10 lần khuyến cáo của WHO”.

“Đầu độc” bằng khí thải

Không chỉ bụi, phương tiện giao thông còn thải ra các khí độc như đã nói. Từng có một nghiên cứu của Viện Khoa học Khí tượng - Thủy văn và Môi trường về môi trường Hà Nội công bố, mỗi năm nồng độ các khí SO₂, NO₂ trung bình tăng từ 10-60%, nồng độ CO tại các trục giao thông lớn luôn có xe máy và xe buýt lưu thông, lúc nào cũng cao hơn khoảng 5 lần so với tiêu chuẩn cho phép. Nghiên cứu này viết: “Trong khi chất lượng nhiên liệu chưa tốt, chứa nhiều tạp chất tác động đến môi trường, cụ thể là hàm lượng Benzen trong xăng quá cao (5% so với 1%), hàm lượng lưu huỳnh trong diezen cao 0,5-1% so với 0,05% cùng với lượng than tiêu thụ trung bình 250 nghìn tấn/năm, xăng dầu 250 nghìn tấn/năm, đã thải ra một lượng lớn bụi, SO₂, CO, NO₂, gây tác động xấu đến chất lượng không khí”.

Bên cạnh giao thông, sinh hoạt gia đình với hình thức đun nấu bằng than, củi, xây dựng, hoạt động của các khu công nghiệp cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Các nhà khoa học đã nghiên cứu nếu ở Hà Nội, dùng bếp than tổ ong để đun nấu với lượng tiêu thụ trung bình 2kg than/ngày, tức 50-60kg than/tháng thì lượng khí thải của tất cả những gia đình sử dụng hình thức đun nấu này cũng góp phần không nhỏ vào tình trạng ô nhiễm không khí hiện nay.

Hệ lụy khôn lường

Ô nhiễm không khí có thể nói là nguyên nhân của rất nhiều bệnh nghiêm trọng dẫn đến hoặc là tử vong lập tức hoặc là “chờ đón cái chết”. Bởi những bệnh liên quan đến ô nhiễm môi trường được các chuyên gia y tế thống kê bao gồm: Đột quỵ, tim, bệnh phổi, ung thư phổi, khuyết tật bẩm sinh, suy giảm chức năng tâm thần do chất lượng không khí kém, tai, mắt… Có thể hình dung một cách đơn giản như thế này, vừa rồi rất nhiều trường hợp tử vong do hít phải khí độc phát thải từ than, củi đốt trong nhà để “sưởi ấm” khi giá lạnh. Vậy thì việc hít thở bầu không khí ô nhiễm cũng tương tự như vậy, chỉ khác là lượng khí độc hại vào cơ thể, tích tụ từ từ và gây bệnh tật…

Sở Y tế Hà Nội đã thực hiện một nghiên cứu về những bệnh do ô nhiễm không khí tại một số khu vực dân cư ở các quận Thượng Đình, Pháp Vân, chợ Đồng Xuân, khu tập thể Kim Liên... thì kết quả cho thấy 72,6% hộ có người mắc bệnh. Trong đó, 43% hộ có người mắc bệnh mãn tính và tập trung nhiều nhất ở khu vực Hoàng Mai. Những bệnh nhiều người mắc nhất là: bệnh tai - mũi - họng, hen suyễn, viêm phổi, viêm phế quản, da liễu, mắt… Và đặc biệt, những người có thời gian sống ở Hà Nội từ 10 năm trở lên, tỷ lệ mắc bệnh cao gấp đôi so với người mới sống ở Hà Nội khoảng 3 năm. Sở Y tế Hà Nội đã đưa ra một con số đối chiếu: nhóm người sống lâu ở Hà Nội mắc những bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí là 24,5% thì nhóm người mới sống ở Hà Nội chỉ là 12,5%.

Ô nhiễm không khí nhìn từ các nguyên nhân phân tích trên đây có thể thấy thủ phạm gây ra chính là con người. Để phục vụ cho đời sống hằng ngày mà quên đi tính bền vững lâu dài, họ đã tự “đầu độc” bầu không khí đang hít thở, tự làm giảm năng lượng sống để rồi đẩy mình vào vòng luẩn quẩn “chết người”.

(Xem tiếp kỳ sau)